Onze Geschiedenis

Zoals in alle plantagegebieden in de Nieuwe Wereld, probeerden ook de slaven in Suriname aan het ongewenste en vaak wrede slavenbestaan te ontsnappen door te vluchten. Vrijwel alle Surinaamse plantages lagen aan rivieren, met aan de achterzijde van het terrein moerassen en oerwouden. Deze woeste gebieden waren in de regentijd nauwelijks toegankelijk. Planters en Europese huursoldaten voelden zich er niet thuis. Met de slaven lag het anders; ze jaagden er en zowel mannen als vrouwen visten in de moeraspoelen. Sommigen beschikten bovendien over kleine korjalen. Met deze boomstamkano's konden ze door de kreken en moerassen varen. Blanken gingen bijna nooit mee op deze tochten, zodat de slaven veel meer kennis over de geografische gesteldheid van het terrein hadden dan hun meesters. Het was voor een slaaf daarom niet moeilijk zich ongemerkt van de plantage te verwijderen, overleven "achter de plantage" was daarentegen geen eenvoudige opgave.

Jaarlijks vluchtten er ongeveer 250 slaven, wat neerkwam op ongeveer een half procent van de slavenbevolking. De grote meerderheid – zo’n negentig procent – van deze vluchtelingen was van het mannelijk geslacht. Twee derden keerde na verloop van tijd uit eigen beweging terug, omdat het harde en opgejaagde bestaan in het oerwoud toch niet vol te houden bleek. Dat neemt niet weg dat elk jaar ongeveer tachtig slaven in de oerwouden achterbleven.

Marrons die in de bossen bleven gingen bij elkaar wonen, bouwden dorpen en trokken geleidelijk steeds verder het oerwoud in. De basis van alle Surinaamse marrongroepen werd de lo ('clan'). De omvang van die lo kwam in de beginperiode zelden boven de honderd personen uit. In de loop der tijd verenigden de lo zich tot stammen. Vanwege de geografische uitgestrektheid van Suriname en door het feit dat groepen marrons op verschillende momenten samenkwamen, is er nooit één grote stam ontstaan. Rond 1730 begonnen zich op zeker vier plaatsen uit de groepen lowéman zulke marronstammen te ontwikkelen.

o    Tussen de rivieren de Suriname en de Saramacca formeerden zich de Saamaka

o    Ten oosten van de Commewijne woonden groepen marrons die te beschouwen zijn als de voorlopers van de Ndyuka

o    In het moerasgebied ten oosten van de Cottica woonden de Boni-Marrons of Aluku

o    Tussen de Saramacca en de Coesewijne woonden de Kwinti

Onderschatting van alles waar een marron aan begint (VII)

zondag, 14 maart 2021 / de ware tijd  André Mosis

Het belangrijkste element voor de marrons uit de vrede van 10 oktober 1760 is dat hun vrijheid wordt erkend en dat hen een zekere mate van autonomie wordt toegekend.

1. Wat is gebeurd, wordt vergeven en vergeten en vanaf heden zijn zij vrije mensen;

2. Zij zijn vrij zich te vestigen waar ze willen, echter na kennisgeving aan en goedkeuring door de overheid en mits minstens tien uren varen verwijderd van het plantagegebied. Tevens mogen ze hout bewerken. Voor de koloniale overheid was vooral van belang dat ze werd bevrijd van een binnenlandse vijand, dat de bewegingsvrijheid van de marrons aan banden werd gelegd.

3. Ze moeten ontvluchte slaven uitleveren en ontvangen hiervoor een premie van tien tot vijftig gulden.

Het is duidelijk dat bepaalde autoriteiten hebben gepoogd de vredesverdragen die zijn gesloten in de zeventiende en achttiende eeuw tussen de koloniale overheid en de marrons, te wissen uit de slavernijgeschiedenis van Suriname. Dit getuigt van te weinig historisch inzicht, discriminatie, onderschatting, onvoldoende besef van de vrijheidsstrijd van de marrons en geen respect voor de behaalde overwinning van de marronstrijders.

De vredesverdragen maken de littekens in het gezicht van de witte overheersers zichtbaar. Door de vredesverdragen weten wij vandaag de dag dat de witte overheersers ergens bang voor waren, met name de marrons. De vredesverdragen zijn het bewijs dat er een geduchte tegenstander was die gelijkwaardigheid ten opzichte van de witte suprematie opeiste.

Aukaners of Okanisi

De Ndyuka Nenge, ook Okanisi of Aukaners genoemd, is een groep Surinaamse marrons. Het zijn afstammelingen van Afrikanen die vanaf de zeventiende eeuw door de Nederlanders per slavenschip naar Suriname werden gebracht om verkocht te worden aan slavenhouders. Ze ontvluchtten de slechte omstandigheden op de plantages en bevrijdden zichzelf zo uit de slavernij. Ze vestigden zich in de bossen van het oosten van Suriname.

Naar geografische verspreiding worden de Ndyuka Nenge wel verdeeld in opu die langs het bovenstroomse gedeelte van de rivieren in de binnenlanden zijn gevestigd en bilo die aan het benedenstroomse gedeelte wonen van Tapanahoni, Marowijne, Lawa, Cottica, Commewijne en Boven Saramaka.

Gaaman

Het stamhoofd bij de Marrons is een Gaaman (Graman). Zijn taak is om de hele stam te leiden. De zetel van Gaaman is te Dietabiki, aan de Tapanahoni rivier. 

  De meest bekende Gaaman is Gaaman Matodja Gason. 

  Gaaman Gason was een man met bovennatuurlijke wijsheid. Een man die    van zijn onderdanen hield. Hij maakte geen onderscheid tussen mensen,      ongeacht je woonplaats. Voor hem was Gaaman Akontoe Velanti.

Ma Jaja Kondee

Heel lang voordat Moengo bestond, werd het dorp Jaja Kondre, de huidige Pelgrim Kondre, gesticht. Dat dorp was oorsprokkelijk gesticht door o.a Da Kinelie, Ma Jaja en Da Asantie. Deze mensen kwamen van Ndyuka, Tapanahoni. Ze zijn oorsprokkelijk van het dorp Mainsi, aan de Tapanahoni rivier. Men gaf het dorp de naam Jaja Kondee, ter ere van Ma Jaja, de zus van Da Kinelie. 

Het dorp groeide. Na een aantal jaren moest het dorp verlaten worden. Volgens de traditie van de Marrons moest een dorp verlaten worden als een zwangere vrouw daar komt te overlijden.   

Na de dood van een zwangere vrouw en andere vreemde dingen die daar gebeurden, zoals doodgeboren van babies, ging Da Kinelie Ovilaholo in de Patamacca rivier stichten. Hij ontdekte de plaatst, waar Ovilaolo nu is, tijdens het jagen op djabaa (raven). Er was wel een balata bleeder, Da Ovila, in de omgeving, maar zijn dorp was niet permanent. Vandaar de naam Ovilaolo. De meeste oude mensen noemde het dorp daarom Da Ovilaolo.

De mensen verlieten toen Jaja Kondee en gingen zich vestigen op wat nu Ovilaolo wordt genoemd. Da Kinelie en zijn oudste zoon, Da Koeneisi, stichtten eerst de plaats Opoese Ovilaolo. Om te voorkomen dat er familie ruzie zou ontstaan, heeft hij een ander dorp, Bielose Ovilaolo gesticht voor zijn zuster en kinderen. Het dorp is gaan uitgroeien tot groot dorp. Het is op savanna zand gebouwd, niet ver van de echte savanna. 

De kinderen van Da Kienelie met Ma Jeta waren: 

I. Da Koeneisi met Ma Ania: 

1. Ba Tojong

2. Da Amoi-ede 

3. Ma Dembejee

4. Tii Ajeeini

5. Sa Fiene

6. Sa Toboekoe

7. Baa Boode

II. Da Akale kreeg 

Met Ma Apieje van Abadoekondee:

1. Tii Lesong

Met Ma Maliana van Ajomakondee (Adjoema): 

2. Sa Akoimi

3. Tii Susanti

4. Ba Doedoe

5. Ma Miliekie

6. Sa Tiiti

7. Meester Willem: Muriel, Lydia, Ruben, Lea, Richard en Debora

III. Da Badie met Ma Kotoida 

1. Tii Onesie

2. Tii Baneti

3. Tii Josjeng

4. Tii Jomoe.

IV. Ma Kiina kreeg: 

Met Da Sampie van Mainsi

Ze kregen geen levende kinderen. Zes waren vroeg, als baby, gestorven. Toen had Ma Atoekoema van Wanhati Tii Pesong en Sa Apweke vroeg genomen als kweekje. Die twee zijn in leven gebleven.

1. Tii Pesong - had geen kinderen 

2. Sa Apweke kreeg: 

Met Tii Sajee (Anaju) van Moelakondee:

- Ba Boendjape

- Sa Abiolibie

Met Da Galong fu Kasaba-odo:

- Sa Otimai

Met Da Djampa fu Ovilaolo:

- Sa Nalie

- Akatie  

V. Ma Nga 

1. Sa Noenoenoe 

VI. Ma Andoima: 

Met Da Ogiesie: 

1. Sa Soekoeloe: Martha 

2. Tii Nathan: James, Telina, Flexon, Ruth, Levi, Anelia

3. Sa Tow: Ba Tivedi (Herman) 

4. Sa Atoetoetoe: Mamaja, David, Alikani 

5. Sa Kajeng: Siini, Polina, Besina, Losing, Maritje, Nauna, Ronald.

Met Da Adjape: 

6. Sa Koemaloe: Anaaning (Rene), Boitie, Ma Ajototo (Ester), Na Fu Mi, Sa Misija, Rudi.

Met Ma Lenkima fu Baka Busi:

VII. Ba Jakopoe - had geen kinderen.

Dorpen aan de Boven Cottica

1. Ovilaolo - gesticht door Da Kinelie

2. Kasaba ondoo - gesticht door Da Apaw

3. Dantapoe - gesticht door Ma Dadda. Het dorp staat op de plaats waar deze mevrouw een kamp had.

4. Morakondre - gesticht door Da Boisa, op de plaats waar Da Moela kostgrond had.

5. Abadoekondee - gesticht door Da Abadoe. Deze mensen zijn afkomstig van Kasaba ondoo.

6. Gaanoedoepasi - Is een verhuizing van Masonkondee, vanwege ruzie en vechten. Da Pakiete, Da Tonka, Ma Polina en Ma Diegiediegie en Da Taloekoe (een weggelopen slaaf) kreeg Ma Tia, Da Pakiete, Tii Tonka, Tii Tamtoetoe en Sa Nanaba.

7. Akalekondre - gesticht door Da Akale, na een familie ruzie op Ovilaolo. Hij nam zijn zuster, Ma Andoima, zijn vrouw en kinderen mee, om escalatie te voorkomen. 

8. Kaboe-olo - gesticht bij het vroegere dorp Da Maniengakondee, door Da Akale. Dit gebeurde nadat Da Akalekondre bij een overstroming onder water liep. Da Akale vroeg toestemming aan de mensen van Morakondre, de Kasitii lo, die onder de Djoe lo valt om het dorp te stichten. Omdat het dorp via een smalle weg (pad) vanuit de rivier Cottica rivier te bereiken was, werd het Kaboe-olo genoemd. De plaats is opengekapt door Da Akale en Tii Nathan (Tii Pondie). Tii Nathan was zoon van Ma Andoima, zus van Da Akale. Deze plaats werd later gebruikt door de Pilgrim Holiness Church als logeer plaats om Pelgrim Kondre open te kappen.

A. Ma Abamba (DAMBA)

Ma Abamba was dochter van Ma Adoeta, die dochter was van Ma Jaja, een zuster van Da Kineli. Uit haar zijn de volgende kinderen geboren:  Tja Denoe , Da Kolow, Ma Amaimbe, Ma Ajeke, Ba Bitje, Tjemangooi. Deze mensen zijn later verspreid gaan wonen in Marowijne.

Ma Abamba (Damba) baarde de volgende kinderen.

I. Tja Denoe kreeg:

 Met Da Obawnoe van Maisi:

1. Sa Auwe kreeg: 

Met Da Simo:

1. Sole

2. Kiine

3. Teloe (Eddy)

4. Tembe (Hans)

5. Joko

6. Marie 

2. Sa Andoki kreeg:

Met Tii Baini van Moelakondee:

1. Jeso

2. Nantoe

3. Bakija

4. Paje 

3. Sa Dokoe kreeg: 

Met Da Abelie van Akalekondre: 

1. Liento

Met Tii Bane:

2. Baaloo

3. Kolije

4. Sa Anolia kreeg

Met Painaini, zoon van Da Simo:

1. Domai

2. Toika

5. Bala Odie - had geen kinderen.

II. Da Kelow - had geen kinderen

III. Ma Amaimbe 

Met Da Kolobie, broertje van Da Obawnoe:

1. Da Sapatia

2. Sa Abooje

3. Sa Liena

4. Sa Moilobi

5. Tii Tompa

6. Paimawlie

7. Bala Abekonja

Ma Amaimbe woonde op Lantoeweei (Lantiwei). Vermeldenswaard is dat toen Ma Amaimbe in verwachting was van Da Sapatia, de sweli ogii (slechte dingen) had gevonden voor haar. Ze moest Ovilaolo verlaten, en ze ging zich vestigen op Latoewei.

IV. Ma Ajeke

Uit Ma Ajeke zijn de volgende kinderen geboren.

Met Da Anini:                                                                                                                                        1. Sa Aleika kreeg:

Met Da Senteso:

1. Sa Kana                                                                                                                                            2. Sa Anonoo                                                                                                                                        3. Adada Henkie                                                                                                                                    4. Memeei                                                                                                                                            5. Boeja (Harry)                                                                                                                                    6. Anailisie                                                                                                                                            7. Anamoe (Cornelis)                                                                                                                            8. Moija

2. Sa Toemi kreeg:

Met Tii Nathan:  

1. James                                                                                                                                                2. Telina Lydia                                                                                                                                      3. Flexon Anikii                                                                                                                                    4. Ruth Abakaoema                                                                                                                              5. Levi Herman                                                                                                                                      6. Johanna Anelia

3. Sa Welinie kreeg:  

Met Tii Josjeng  

1. Dembesia Elisabeth                                                                                                                        

Met Da Asomang:

2. Aketia (Naomie)                                                                                                                              3. Lamea (Jerry)                                                                                                                                    4. Aleia (Carmelita)

Sa Sawme kreeg: 

Met Tii Boesia

1. Sofe (Evert)                                                                                                                           

Met Tii SONKO van Da Amiendie anga ma Tietienie

2. Norita: Marinus Bee (huidige Assemblee Voorzitter), Enting, 

Met Tii Sonienge van Langatabiki                                                             

3. Dewini Martin 

4. Apianai Luther                                                                                                                                  5. Eddy

6. Selia (Carmen)                                                                                                                                  7. Henna                                                                                                                                              8. August                                                                                                                                              9. Jetty

10. Polo Milicen      

5. Tii Bietje kreeg:

Met Ma Tjakee van Javakondee (Kawina): 

1. Sa Moede

2. Sa Potalie

3. Sa Pojo.

Met Sa Omenki van Gaanoepasi: 

4. Sa Naja

5. Sa Awaa

6. Sa Kamanie

7. Sa Pontii.  

Marron dorpen van Kawina zijn Gododai, Pikienkawina, Pienieka.

De mensen van Kraboe-olo hebben families op Pienieka:

- Da Tintin verwekte Ma Andooje, Ma Toekoelie, Sa Gamang, Ma Boobo, Tii Bai.

Da Lante ging van MAINSI naar Kawina om te werken en verwekte ook kinderen daar.  

MAINSIE NENGEE

De Mainsie lo (AGIDIMA SE), Saniekie, Mianda, Fiesietie, behoren, samen met de Kasitii en Iengibe tot de Djoe lo, als overkoepeling.

Het overgrote deel van de mensen van Ovilaholo komt uit het dorp Mainsie, aan de Tapahonie rivier.

Da Kinelie, de stichter van Ovilaholo, komt uit Mainsie en leefde met een half Indiaanse, Ma Jeta. Daaruit komt Iengibe (Indiaanse Familie).  Die moeder van Ma Jeta was een puur Indiaanse, van een van de laatste Indiaanse dorpen aan de Tapanahonie rivier, dichtbij de grens met Brazilie.