Ovilaolo lampesi
Ovilaolo
Het dorp Ovilaolo is ongeveer tegen 1840 gesticht door Da Kinelie.
Het is het moederdorp van andere dorpen zoals Kraboe-olo, Akalekondre en Denwai.
Ook zijn er familieleden in haast alle dorpen van het Cottica gebied. De grote familie zit aan de Tapanahonie rivier, voornamelijk in de dorpen Mainsi en Godo-olo.
Godo olo
De mensen leefden hoodzakelijk van landbouw, houtkap, jagen en visvangst. Met de komst van de moderne houtkap werkten ze voor Baldew, Alouisius, Sing, etc, die het hout via sleepboten naar hun houtzagerijen in Paramaribo brachten.
Toen Bruynzeel kwam werken te Patamacca, vonden de meeste mannen van Ovilaolo werk bij dit bedrijf. Er waren twee bedrijven daar werkzaam, de concessie houder Bruyzeel en het houttransport bedrijf Lommerts. Bruynzeel vestigde zich toen waar het oude dorp Kaboegoe Kondee, in Patamacca, was. Het dorp werd Bruynzeeldorp genoemd. Het hout werd via pontons, voortgetrokken door sleepboten, naar Paramaribo getransporteerd, waar de houtfabriek van BHM (Bruynzeel Hout Maatschappij) was gevestigd. Het hout was voornamelijk voor de export bestemd, maar ook de lokale markt werd voorzien van houtmateriaal. Bruynzeel staat bekend om zijn goedkope Bruynzeelwoningen, in verschillen formaten en soorten.
Bruynzeel hout transport van Patamacca naar Paramaribo
De kostgrond speelde een belangrijke rol bij de Marrons. Houtkap was voor de mensen een middel van bestaan.
cassave brood bakken. Dit is een heel proces. Visvangst
Het vissen gebeurde op verschillende manieren. Men kon hengelen, wat vooral de dames vaak deden.
Voor de mannen was visvangst met bakisi (fuik). Men legt dit in de kreek, met speciale aas, afhakelijk van wat men wil vangen. Het ging meestal om vissen zoals djaki, noja, patakka,maar ook anjoemara.
Een andere methode om te vissen was de "PONSU LIBA". Hier maakte men gebruik van neku, een giftige liaan, om de vissen in de rivier of kreek te bedwelmen. In de kreken gebruikte men koenamie, een bedwelmende plant.
Een hele boot nekoe wordt fijn geslagen en in de rivier gegooid. De vissen gaan dan bedwelmen. Ze komen aan de oppervlakte, en worden dan gevangen door de mensen. Het was een geweldig evenement waaraan jong en oud deelnamen. De mensen zijn dan de hele dag weg. Ze kookten langs de rivier.
Zij die een primus (petroleum brander) hadden, kookten wel in de boot.
De mannen die de neku was, hadden het recht om een deel van de vangst van de mensen op te eisen. Een deel werd ook genomen voor festiviteit.
Dit werd dan overhandigd aan de basijas die ervoor gaan zorgen dat ze werden gekookt of gebakken.
Dit gebeurde meestal een dag voor de grote evenementen, om genoeg vis te hebben voor het feest. Die evenementen waren meestal Piesalie (Aitidei), Poebaaka (het beeindigen van een rouwperiode), Diemoentiki (drie maanden na het overlijden van iemand en Bookode (Brokodeei).
De vissen werden vers gekookt, gezouten, gerookt (barbakotten).
Jagen Om te overleden doen de mensen aan jagen. Meestal gaan ze in groepsverband, maar ook invidueel. Vroeger gingen ze met speciaal getrainde jachthonden het bos in. Men jaagt op groot wild zoals pakira, piengo, hert en hei ('s avonds) en buffel. Ook vogels zoals mamafowru (patrijs), raven, papegai, koejake (toekan), maraai, akami (kamikami), etc.
Pakira
Hert Hei Aguti (Konkoni)
Kapasi Bofoo (Tapir) Baboen
Vogelsoorten
Mamafowru Djabaa (Raven) Akami (Kamkami)
De huidige Kapiteins van Ovilaolo
Van links naar rechts
Kaptin Herman Djoe - Kaptin Abel - Kaptin Stenley Tuinfort - Kaptin Herman Poeloedja (Akalekondre)
De bekende kapiteins van vroeger waren Da Amwja, Da Manvian, Da Bane.
Kaptin Malie (Marie) is de eerste vrouwelijk kapitein van Ovialaolo.
De huidige kapitein van Kraboe-olo is David Koina (links)
David Koina is in de plaats gekomen van Tii Nathan.
Als deze kapiteins waren te Ovilaolo ter gelegenheid van de begrafenis van Jozef Boesia op 25 juni 2022.
Het was een zeer drukke begrafenis. Honderden mensen waren daar in het dorp om Jozef de laatste eer te bewijzen. Naar verluid was de "singi neti" ook drk bezocht. Net als vroeger was de zitting bij "gawaoesoe", de rouwzaal. Het enige verschil met vroeger is dat er een dienst wordt gehouden, en niet al de rituelen.
Enkele indrukken van Ovilaolo op 25 juni 2022
Festiviteiten van Vroeger
Yali (Nieuwjaar)
Een van de belangrijke feesten te Ovilaolo, was Yali.
De mensen spaarden er naar toe. Het hele jaar werd er gewerkt en gespaard om het feest groots te vieren. Op Ovilaolo werd het feest 8 dagen lang gevierd. Owru yari gingen de mensen naar Moengo om spullen te kopen voor het feest. Frisdrank (soft), blom, olie, cacao, thee, gele erwten, bruine bonen, zoutvlees, varkenstaart, bakeljauw, etc. werden aangeschaft. Wat zeker niet mocht ontbreken was vuurwerk, om het oude jaar (owru yari) weg te schieten en het nieuwe jaar (Njun yari) in te luiden. Ook gingen de mannen naar Frans Guyana om tavian (alcohol) te smokkelen. Dat mag zeker niet ontbreken bij festiviteiten.
Baka Bolong
Vanaf de vooravond zijn de dames bezig met het maken van speciale gerechten. Het meest favoriete gebak was baka bolong (pannenkoek). Dat wordt dan op Nieuwjaar ochtend gegeten. Gebakken vis, kaas, pindakaas, etc, werden gebruikt als broodtoespijs.
Vanaf half twaalf 's avonds moest alles rustig zijn, want men moest de middernacht sirena van Suralco te Moengo horen om de bombels af te schieten. Het was een strijd tussen Opoese en Bilose Kondee. Mannen zoals Neiman (Adjonbokielie), Makielien, Ba Poe, Abangalie, en anderen van Bielose kondee stonden klaar om de wedstrijd aan te gaan met mannen als Apietie, Koetoe, Mankasa, Tii Tjansie, en anderen van Opoese kondee.
Meestal wonnen de mensen van Bielose Konde. Het is begrijpelijk, want de geluid bereikte Bilose Kondee eerst.
Dansen
Na het afschieten van bombels, gaat men aleke, awasa en songe dansen. De mensen die het feesten gezellig maakten waren Tii Keleon, Tii Bane, Mankasa, Baa Simie, Tii Tjansie, Tii Boesia, Tii Senkiimie en Manjeei. Onder de vrouwen waren dat Sa Toemi, Sa Kamiesie, Sa Fiene, Sa Doekoe.
Voorbeeld van Awasa
Vanaf de tweede dag hadden de mensen prodowaka, acht dagen lang, 's morgens en 's middags. Vermeldenwaard is dat gedurende de periode van acht dagen niemand een kleed twee keren mocht dragen, anders was het "katoesoe na wan". Dat wilde niemand hebben. Elke avond werd er gedanst (pee).
Eten en drinken
Op nieuwjaarsdag was na het ontbijt, kende men ook de lunch, tegen 1 uur. Dan werd het of bruine bonen of gele erwten met zoutvlees, varkenstaart, spek en droge vis. Het eten is speciaal in het jaar.
Soms werden ook gerechten gemaakt als Tenawii, Bakoeba koekoe, Afiingi en Mokisi aliesie. Kinderen en volwassenen mochten soft (limonade) drinken. Iedereen die je gelukkig Nieuw Jaar kwam toewensen, kreeg limonade te drinken. Ook ontbrak de bekende tavian, alcohol uit Frans Guyana, niet. Dat was voor de volwassenen. Voor de festiviteiten waren er ook eten en drinken. Baka bolong, bojo, limonade, tavian, etc.
Bekende gezichten van Ovilaolo
Da Koeneisi (Daada)
Da Koeneisi, meer bekend als Daada, was zoon van Da Kinelie. Hij was ook bekend als de beheerder van de sweli op Ovilaolo. Hij leefde met Ma Ania waaruit Amoiede, Sa Fiene, Sa Toboekoe, Sa Dembejee, Tii Ajenie zijn geboren.
Ook leefde hij met Ma Agitjalie. Ze hebben maar 1 dochter, Sa Madoewe.
Da Ndoi
Hij wilde graag kapitein worden, en bewoog hemel en aarde om het te worden. Tot zijn grote woede werd Da Manvian de kapitein. Hij was woest kwaad op Da Manvian. Een paar jaren voor zijn dood ging hij regelmatig naar de kerk. Hij ging elke zaterdagmiddag van Ovilaolo naar Abadoekondee, bij de RK kerk, om de dienst van zondag niet te missen. Hij had geen kinderen.
Tii Kelion
Hij was een geweldige zanger en danser. Zonder hem was een fanowdu (festiviteit) niet spannend.
Hij was bekend als een snelle man. Hij zat met een baby op schoot in een hangmat toen het touw het begaf. Hij sprong met dat kind op schoot uit de hangmat.
Kabiten Da Manvia
Hij was de kapitein die geen gekronkel kende in zijn oordeel.
Hij kende iedereen. Zelfs in de stad kon huij je in de verte herkennen.
Een zeer beleefde man, die van klein tot groot respecteerde.
Tii Solibi (Dodo)
Tii Solibi was een zeer sterke man. Hij was geen geweldige zanger, maar moest zijn kunnen tonen, toen een zekere Sa Aloina uit Kawina voor korte tijd op Ovilaolo kwam wonen. De mannen waren onderste boven in het dorp. Wie zou de gelukkige zijn. Om Sa Aloina die goed kon dansen en zingen het hof te maken, moest hij ook kunnen zingen. Hij componeerde snel een lied: "Hieta, hieta, hieta wasi mooi". Jammer dat het lied niet toereikend was. Dus, alle moeite was voor niets.
Tii Djenboe (Tuinfort)
Een bekend ding van hem was dat hij van plagen hield. Hij was altijd de bewaker van de hut met voedsel en alcohol tijdens een ffest in het dorp.
Hij is de vader van de huidige kapitein Stenley Tuinfort van Ovilaolo.
Sa Duuku
Zij is de moeder van geweldige de voetballers, Look, Leo (Atantoe), Jozef, Anton, Kasia en Omaidu.
Ze kon ook goed dansen.
Hij was broer van Da Aninie en Da Salimai.
Hij is de verwekker van de Bettersons.
Kinderen van Ovilaolo rond 1955
